Werk en psychische problemen

Deze rubriek combineert twee grote, breed uitwaaiende gebieden, namelijk 'de ggz' en 'werk'. Er is weinig wetenschappelijk onderzoek (vanuit de GGZ) en 'werk' wordt vaak niet gezien als core-business van de GGZ. Maar is genoeg reden dat wel te doen:
In Nederland wordt meer dan een derde van het langdurend ziekteverzuim onder werknemers veroorzaakt door psychische klachten en stoornissen (psychisch verzuim; ArboNed, 2018). Onderzoek wijst uit dat het grootste deel van het aantal beroepsziektemeldingen (76.1%) in 2018 betrekking hadden op spanningsklachten, waarbij werkstress de voornaamste oorzaak zou zijn (Houtman, et al., 2007; Verschuren et al., 2011). Daarnaast zouden posttraumatische stress-stoornis (10.9%) en depressie (4.5%) de meest voorkomende psychische stoornissen onder psychisch verzuimende werknemers zijn (NCvB, 2019). Psychisch verzuim kost jaarlijks meer dan 3 miljard euro (ArboNed, 2018). Deze kosten bestaan voor slechts 15% uit medische en niet-medische kosten, en voor maar liefst 85% uit andere kosten die psychisch verzuim met zich meebrengt, zoals vervangingskosten, productieverlies en loondoorbetaling (de Graaf, Tuithof, van Dorsselaer, & ten Have, 2011). Wanneer deze psychisch verzuimende werknemers op zoek gaan naar hulp komen zij op lange wachtlijsten te staan, doordat de vraag naar geestelijke gezondheidszorg (GGZ) groter is dan het behandelaanbod (KPMG, 2017). Dit is problematisch en inefficiënt omdat onderzoek uitwijst dat tijdige herkenning en behandeling van psychische problematiek de verzuimduur met gemiddeld 11.4% kan verkorten, wat jaarlijks 342 miljoen euro aan direct gerelateerde kosten zou kunnen besparen (ArboNed, 2018).
Help ons de site te verbeteren! Alle feedback wordt zeer gewaardeerd. Zijn wij bijvoorbeeld in uw ogen websites of andere content vergeten te noemen? Staan er onjuistheden? Of wil u gewoon uw mening kwijt? Mail naar evm@claproth.com.

Verschillende organsiaties die zich met werk (en psychische problematiek) bezighouden.

• Academische werkplaats Arbeid en gezondheid

  Ieder jaar worden er stapels artikelen gepubliceerd ter bevordering van de arbeids- en bedrijfsgeneeskunde. Maar wat doet de praktijk hier nu eigenlijk mee? En wat gebeurt er met praktijkrelevante onderzoeksvragen? Daarom heeft VUmc sinds 2005 academische werkplaatsen gevormd met een aantal arbodiensten. Hierbinnen werken onderzoekers samen met  professionals uit de praktijk op het gebied van onderwijs, onderzoek en cliëntenzorg. Op deze website houden we u op de hoogte van o.a. lopende projecten, nieuws, en events in het kader van de academische werkplaats Arbeid en Gezondheid.

• Tilburg university

  Bij zoekmachine 'werk' invoeren levert een scala aan links op met diverse informatie.

• Movisie

  Movisie is een landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken. Samen met de praktijk ontwikkelen ze kennis over wat echt goed werkt en passen we die kennis toe. De rol van Movisie is het versnellen van leerprocessen. Doel is een duurzame positieve verandering voor mensen in een kwetsbare positie realiseren. 
  "Nederland is een welvarend land, waar de meeste mensen gelukkig zijn en zich goed kunnen redden. Toch kampen we met sociale vraagstukken, zoals eenzaamheid, armoede en schulden, een toenemende kloof tussen hoog- en laag opgeleiden, radicalisering, discriminatie… Iedereen kan door allerlei oorzaken in een kwetsbare positie terechtkomen. Hoe eenvoudig dat soms gaat, zo taai is het vaak om die kwetsbaarheid te verminderen of de gevolgen ervan te verzachten. Dat is wél precies wat Movisie drijft. We willen met de doelgroep zelf, de mensen om hen heen en professionals ontdekken wat in de praktijk aantoonbaar het beste werkt om kwetsbaarheid te voorkomen én de negatieve gevolgen ervan te verminderen. Daarom is Movisie hét landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken"

• Divosa

  Divosa staat voor een inclusieve samenleving waarin iedereen meedoet. Om echte inclusie te bereiken is het volgens Divosa nodig om niet in doelgroepen te denken, daarom is Divosa geen voorstander van specifiek doelgroepenbeleid. Wel ziet ze kansen in het beter toerusten van haar leden zodat zij maatwerk kunnen ontwikkelen voor mensen met een psychische kwetsbaarheid.
  Mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn drie tot vier keer vaker werkloos dan mensen zonder een psychische kwetsbaarheid. Werkgevers zijn minder geneigd hen een baan te bieden. Stigma, onwetendheid en handelingsverlegenheid spelen hierbij een rol. Ook is er een duidelijke relatie tussen een uitkeringssituatie en het gebruik van (psychische) zorg en ondersteuning: uitkeringsgerechtigden maken drie keer zo vaak gebruik van psychische zorg als werkenden.
  Er is dus veel winst te behalen door mensen met een psychische kwetsbaarheid zo duurzaam mogelijk aan werk te helpen. Om hier een concrete bijdrage aan te leveren heeft Divosa zich in 2018 verbonden aan twee belangrijke intentieverklaringen: het convenant ‘Samen werken aan wat werkt: naar duurzaam werk voor mensen met een psychische kwetsbaarheid’ en de Meerjarenagenda beschermd wonen en maatschappelijke opvang: van verblijf in een instelling naar ambulante zorgen wonen in de wijk.

• Tranzo 'Arbeid en gezondheid'

  Tranzo is het wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn van de Tilburg School of Social and Behavioral Sciences, Tilburg University. Tranzo verbindt wetenschap en praktijk op het gebied van zorg en welzijn. In co-creatie met de praktijk werken we aan kennisontwikkeling en kennisuitwisseling. Door deze manier van werken bevorderen we evidence based werken en ontwikkelen we producten en diensten die in de praktijk kunnen worden ingezet. 
  Binnen de Academische Werkplaats Arbeid en Gezondheid wordt actief samengewerkt tussen wetenschap en praktijk in onderzoek en kennisuitwisseling. Onderzoeksprojecten binnen de Academische Werkplaats hebben tot doel duurzame inzetbaarheid en arbeidsparticipatie te bevorderen en zijn derhalve ook gericht op kennisdeling, kennisvermeerdering en implementatie. Er wordt nadrukkelijk aandacht gegeven aan het werknemersperspectief en er wordt beoogd om relevante anderen, zoals werkgevers, professionals en burgers te betrekken bij projecten en activiteiten.

• Kenniscentrum persoonlijkheidsstoornissen

  Podium Werk en persoonlijkheidsstoornissen heeft als doelstellingen:

  • De probleemstelling en vertrekpunten verhelderen: wat is de invloed van persoonlijkheidsstoornissen op werk en wat van werk is van invloed op persoonlijkheidsstoornissen? Hoe wordt de functionaliteit van mensen met een persoonlijkheidsstoornis momenteel bepaald?
  • De literatuur te analyseren en samen te vatten;
  • Lopende projecten/initiatieven over werk bij mensen met persoonlijkheidsstoornissen te inventariseren; 
  • Hoe kan samenwerking/overleg tussen relevante betrokkenen (behandelaars, familie, bedrijfsartsen, keuringsartsen, re-integratiebureau’s, gemeente...) verbeterd worden?
  • Zijn er algemene regels – met inachtneming van ‘zorg op maat’ (personalised medicine) – op te stellen hoe het thema werk een vaste plek krijgt in behandelplannen?

• Mind: werk en inkomen

  MIND Landelijk Platform Psychische Gezondheid is hét platform van cliënten- en familieorganisaties in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). De landelijke lidorganisaties, regionale organisaties, cliëntenraden en familieraden spelen een belangrijke rol. Gezamenlijk vertegenwoordigen we meer dan een miljoen Nederlanders die jaarlijks een beroep doen op de ggz. Namens hen fungeren we als gesprekspartner van - en aanspreekpunt voor politici, beleidsmakers, beleidsuitvoerders, zorgverzekeraars en brancheorganisaties.
  Samen met Fonds Psychische Gezondheid heeft het Landelijk Platform Psychische Gezondheid MIND opgericht.

• Bedrijfsartsen

  De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) is dé beroepsvereniging van en voor bedrijfsartsen.
  "Wij staan voor actieve belangenbehartiging en kennisontwikkeling. Zo dragen we bij aan optimale bedrijfsgezondheidszorg en een gezonde, goed functionerende samenleving".
  Er zijn diverse richtlijnen te vinden.

• Vereniging verzekeringsgeneeskundigen

  De Nederlandse Vereniging van Verzekeringsgeneeskunde (NVVG) is de wetenschappelijke beroepsvereniging van verzekeringsartsen en artsen in opleiding tot verzekeringsarts. We stimuleren een wetenschappelijk gefundeerde, professionele beroepsuitoefening en ondersteunen onze leden in vele opzichten bij de uitoefening van hun vak. De NVVG is met deze doelen opgericht in 1969. 
  Met tal van richtlijnen.

• Arbeidsdeskundigen

  De website van arbeidsgeneeskundigen, met veel diverse informatie.

• Samen voor de klant

  Op deze website vindt u informatie over de uitvoering van de wet SUWI en de projecten implementatie participatiewet en WWB-wet, Ontsluiting Werkzoekendenbestand en jeugdwerkeloosheid. Denk aan praktijkvoorbeelden uit de arbeidsmarktregio's, formats, handreikingen en bijeenkomsten.
  In de Programmaraad Regionale Arbeidsmarkt werken samen: Divosa, VNG, UWV en Cedris.

• Instituut voor klinische arbeidsgeneeskunde

  Gespecialiseerd instituut op het geboed van arbeid en gezondheid (werkgerelateerde problemen).
  Diverse samenwerkingtsverbanden.

• Cedris

  Cedris is de landelijke vereniging voor sociale werkgelegenheid en re-integratie. Wij staan voor een inclusieve arbeidsmarkt, waarin ook voor mensen met een arbeidsbeperking genoeg mogelijkheden zijn om aan de slag te gaan. Wij vinden dat iedereen een volwaardige plek op de arbeidsmarkt verdient met een goed loon. De leden zijn Sw-bedrijven, leer-werkbedrijven, sociale ondernemingen en gemeenten. Ze treden op als werkgevers voor werknemers met een arbeidsbeperking of organiseren betaald werk voor hen. De meeste leden hebben jarenlange kennis van en ervaring met werkgelegenheid voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. Ze kennen de regionale arbeidsmarkt en zijn daarom een belangrijke partner voor de uitvoering van de Participatiewet en de Wet Banenafspraak.

• Mensen Met Mogelijkheden

  Mensen Met Mogelijkheden (MMM): Meer mensen met een psychische kwetsbaarheid aan het werk. Dat is het doel van de beweging “Mensen met Mogelijkheden”. Het betreft een initiatief van de Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA) en de Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskundigen ( NVVG) waaraan 20 beroepsverenigingen en twee kenniscentra meedoen.15 MMM biedt professionals in de keten zorg, onderwijs en werk krachtige methodes om samen met werkgevers en ervaringsdeskundigen meer arbeidsparticipatie van mensen met een psychische kwetsbaarheid te realiseren. Aan de basis van deze beweging staan twee uitgangspunten. Professionals verdiepen zich in verhalen van mensen en werkgevers en leren te denken in mogelijkheden. Professionals werken beter samen in de keten.

• Samen Sterk Zonder Stigma

  Stichting Samen Sterk Zonder Stigma
  Stichting Samen Sterk zonder Stigma werkt aan een samenleving waarin psychische problematiek bespreekbaar is. Met ambassadeurs, supporters en alle betrokkenen wordt gewerkt aan bewustwording van stigma en de impact ervan. Er worden handvatten gegeven voor een gelijkwaardige, diverse en menselijke samenleving. De stichting richt zich projectmatig op verschillende domeinen zoals werkgevers & werknemers, ggz en zorginstellingen en scholen en jeugd en is opgericht door het Landelijk Platform GGz (LPGGz) en Fonds Psychische Gezondheid (FPG) (nu samengevoegd tot de organisatie MIND), GGZ Nederland, en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP).

Generieke modules, protocollen, factsheet en alles wat in de buurt komt van richtlijnen. of gestructureerde anlayses en werkwijzes

• Generieke module Arbeid als medicijn

  De module helpt bij het op gang brengen van het gesprek over werk tussen mensen met psychische problemen en hun behandelaar en/of andere betrokken professionals. Gebruik van de module bevordert het inzicht in de rol die werk heeft voor betrokken patiënt bij zijn of haar herstel. Zo wordt duidelijk of werk relevant is in het herstelproces en of werk bij het herstel een bevorderende – of juist een belemmerende factor is.
  Gebruik van de module structureert in het gesprek tussen patiënt en hulpverlener de aandacht voor de (positieve of negatieve) invloed van werk op het herstel. De module bevat onder andere de gespreksleidraad ‘Arbeid als medicijn’, die dient om het gesprek tussen patiënt en hulpverlener op gang te brengen en te ondersteunen. In de gespreksleidraad worden vragen gesteld, informatie verstrekt en voorlichting gegeven. Daardoor krijgt de patiënt meer grip op de eigen situatie.

• Generieke module dagvulling en participatie

  Doel van deze module is informatie te geven over wat van belang is en werkt als het gaat om een zinvolle daginvulling voor mensen met ernstige psychische aandoeningen. Deze module is voor professionals binnen en buiten de ggz. De module belicht het belang van een zinvolle daginvulling en geeft aanwijzingen over hoe hieraan vorm te geven. Beschikken over een zinvolle daginvulling is belangrijk voor iemands herstel en in het verlengde daarvan: iemands welbevinden: het geeft structuur aan de dag en afleiding, brengt iemand onder de mensen, het draagt bij aan maatschappelijk en persoonlijk herstel, aan zelfvertrouwen en motivatie.

• Facstsheet werk en persoonlijkheidsstoornissen

  Overzicht van belangrijkste factoren die een rol spelen bij het thema werk en mensen met persoonlijkheidsproblematiek. Gemaakt door Podium Wrk en PS van het Kenniscentrum PS

• Routekaart psychische aandoeningen en werk

  Zeer uitvoerige routekaart met enorm veel verwijzingen en links.
  'Werk draagt in de meeste gevallen werk bij aan het herstel en is dus goed voor mensen met een psychische aandoening. Deze routekaart is met name gemaakt om GGZ- en Werk & Inkomen- professionals te helpen beter samen te werken. Maar uiteraard is de hier gepresenteerde informatie relevant voor alle betrokkenen. De routekaart levert een bijdrage aan kennisdeling en -opbouw door de bestaande kennis en ervaringen toegankelijk te maken. En door tips te geven vanuit de praktijk. De routekaart is een verwijssysteem. Het geeft via links naar achterliggende bronnen toegang tot belangrijke informatie'.

• Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals

  Richtlijn 'één lijn in de eerste lijn bij overspanning en burnout'.  Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burnout voor eerstelijns professionals (2011)
  NHG, LVE, NVAB

• Barriers and facilitators to employment in borderline personality disorder

  Barriers and facilitators to employment in borderline personality disorder: A qualitative study among patients, mental health practitioners and insurance physicians
  Trees T. Juurlink, Miljana Vukadin, Barbara Stringer, Marjan J. Westerman, Femke Lamers, Johannes R. Anema, Aartjan T. F. Beekman, Hein J. F. van Marle
  [PLOS]Published: July 23, 2019
  https://doi.org/10.1371/journal.pone.0220233

• Onderzoek naar factoren voor werkbehoud bij mensen met psychische stoornissen

  Gek op je werk? Een onderzoek naar factoren voor werkbehoud bij mensen met psychische stoornissen
  Inger Plaisier, Jeanne G.M. de Bruijn en Johannes H. Smit
  Tijdschrift voor arbeidsvraagstukken, 2,143-155, 2005

• Obstakels in werk: wat belemmert werkhervatting bij werknemers met psychische klachten?

  Obstakels in werk: wat belemmert werkhervatting bij werknemers met psychische klachten?
  TBV - Tijdschrift voor Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskunde  2009, 17, 6, 231–236
  P. C. J. Oomens, J. Huijs, R. Blonk

• Return to work after common mental disorders research report iosh

  Perspectives of workers, mental health professionals, occupational health professionals, general physicians and managers. Common mental disorders (CMDs), such as anxiety, stress and depression, are among the leading causes of disability worldwide and have a major impact in terms of lost productivity and sickness absence. Returning to work is a complex process in which different stakeholders may be involved and have to co-operate. This report discusses the return-to-work process of workers on sick leave with CMDs, and the barriers and facilitators from a multi-stakeholder perspective, ie workers, managers, mental health professionals, occupational health professionals and general physicians. This research was undertaken by Tilburg University.

• Verzuim door psychische en somatische aandoeningen bij werkenden

  Resultaten van de ‘Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study-2’ (NEMESIS-2) Trimbos-instituut, Utrecht, 2011
  Ron de Graaf, Marlous Tuithof, Saskia van Dorsselaer, Margreet ten Have

• Effectiveness of Work-Focused CBT for Common Mental Disorders

  Predicting the Effectiveness of Work-Focused CBT for Common Mental Disorders: The Influence of Baseline Self-Efficacy, Depression and Anxiety. Journal of Occupational Rehabilitation (2019) 29:31–41
  Veerle Brenninkmeijer, Suzanne E. Lagerveld, Roland W. B. Blonk, Wilmar B. Schaufeli, Leoniek D. N. V. Wijngaards‐de Meij

• Factsheet werkstress 2019 TNO

  In 2018 hadden bijna 1,3 miljoen Nederlandse werknemers burn-outklachten. En de kosten van werkstress gerelateerd verzuim zijn opgelopen tot 2,8 miljard euro per jaar. Dit blijkt uit de factsheet ‘Werkstress’ die TNO publiceert. TNO adviseert een integrale aanpak om werkstress duurzaam te verlagen. De factsheet is gebaseerd op de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), een onderzoek van TNO en CBS onder ruim 60 duizend werknemers van 15 tot 75 jaar.

• Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2019

  De uitdagingen op het gebied van verzuim en verloop bereiken zorgwekkende niveaus.Verzuim loopt verder op naar recordhoogte van 5,9% en stijgt daarmee vijf achtereenvolgende jaren. Personeelsverloop maakt een forse sprong naar 15,8% en staat daarmee op hoogste niveau van de laatste jaren.

• Effectiveness of occupational e-mental health interventions

  Systematic review and meta analysis investigated the effectiveness of occupational e-mental health interventions aimed at stress, depression, anxiety, burnout, insomnia, mindfulness, well-being, and alcohol misuse and their potential treatment moderators. Findings show that such interventions can significantly improve health.

• Psychische problemen en werk

  Psychische problemen en werk J.J.C. van der Klink, B. Terluin (2005) BSL.
  "Aan dit boek hebben huisartsen, bedrijfsartsen en specialisten meegewerkt. Het geheel van hun bijdragen toont aan hoe vruchtbaar een actieve samenwerking aan de hulpverleningskant kan zijn. De heldere inzichten en verfrissende ideeën vormen dan ook een bron van inspiratie voor iedereen die werkende mensen begeleidt bij het oplossen van psychische problemen. Door zijn volledigheid is deze uitgave bovendien een waardevol handboek voor elke professional op het gebied van psychisch herstel en reïntegratie".

• Convenant Samen werken aan werk

  Convenant Samen werken aan werk; naar duurzaam werk voor mensen met een psychische kwestbaarheid; 2018-2021.
  De ondertekenaars van dit convenant zetten zich gezamenlijk in om mensen met een psychische kwetsbaarheid duurzaam naar werk te begeleiden.
  Het doel is een effectieve re-integratie voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, of behoud van werk zodat uitval op de arbeidsmarkt wordt voorkomen. Inzet is dat zij betaald werk verrichten of kunnen blijven verrichten. Dit draagt bij aan herstel en sluit aan bij een inclusieve samenleving waarin iedereen naar vermogen kan meedoen.
  Uit onderzoek blijkt, dat mensen met een psychische kwetsbaarheid drie tot vier keer vaker werkloos zijn dan mensen zonder een psychische kwetsbaarheid en dat zij 30% minder kans hebben op een betaalde baan. Voor mensen met lichte tot milde psychische aandoeningen geldt dat zij 10-15% minder kans hebben op een betaalde baan en twee keer zo vaak werkloos zijn als mensen zonder psychische aandoeningen. Langdurige psychische aandoeningen leiden ook tot een vervroegde uitstroom op de arbeidsmarkt.
  Zorgwekkend is de toename van psychische klachten onder de jongere generatie: In de leeftijd van 25 tot 45 jaar zijn psychische aandoeningen de belangrijkste oorzaak van verzuim3, preventie is hierbij van belang. Het aantal schoolverlaters is groot, voor kwetsbare jongeren is het vaak extra moeilijk om op de arbeidsmarkt te participeren en toe te treden. Veel psychische stoornissen komen tussen het 16e en 23e levensjaar aan het licht, en kunnen zonder deskundige behandeling gemakkelijk verergeren.

• Proefschrift! Occupational functioning in personality disorders: a quantitative, qualitative and semi-experimental approach

  
  Medio jan. 2012 online, nu op te vragen als pdf te verkrijgen bij auteur: (Trees) t.juurlink@amsterdamumc.nl
  The general aim of this thesis was to contribute to the understanding of occupational functioning in personality disorders (PDs). More specifically, the first aim was to study the relationship between occupational functioning and BPD (symptoms), both in the general population and patient samples, described in chapters 2 to 5. The second aim was to study the extent to which Individual Placement and Support (IPS), an evidence-based method of supported employment, is effective in PDs as compared to other mental disorders, described in chapters 6 & 7.<br>
  
  Recommendations:
  MENTAL HEALTH 
  Incorporate occupational functioning in treatment plan 
  Examine interpersonal relationships and identity 
  Examine IPS 
  
  OCCUPATIONAL HEALTH 
  Educate occupational health professionals 
  Develop guidelines 
  Develop preventive and signalling strategies 
  
  THE WORKPLACE 
  Increase mental health literacy 

Diverse vormen van interventies en leidraden m.b.t. het thema (vinden van of terugkeer naar) werk en psychische problematiek

• IPS: Individuele Plaatsing & Steun

  Uitgebreide site over IPS.
  IPS is een methode om mensen met een ernstige psychische aandoening te helpen bij het verkrijgen en behouden van betaald werk. IPS werkt voor hen beter dan andere re-integratiemethoden.
  Mensen met een ernstige psychische aandoening die behandeling en/of begeleiding krijgen en aan het werk willen, kunnen hiervoor begeleiding krijgen met de methode Individuele Plaatsing en Steun (IPS). Een IPS-trajectbegeleider helpt dan met werk zoeken, vinden en behouden. Ook mensen die op het werk problemen hebben vanwege hun psychische aandoening kunnen gebruikmaken van een IPS-traject om hun werk te behouden.

• Individuele Rehabilitatie Benadering (IRB)

  De Individuele Rehabilitatie Benadering (afgekort als IRB) ondersteunt mensen met een beperking bij hun maatschappelijk herstel. Dit gebeurt door hen te helpen bij het realiseren van hun toekomstwensen op het gebied van wonen, werken, leren, dagbesteding, vrije tijd en sociale contacten. De benadering is ontwikkeld en effectief gebleken voor mensen met een psychische beperking. De IRB is echter ook zeer geschikt voor mensen in maatschappelijke achterstandsituaties.

• Module zinvolle daginvulling voor mensen met een ggz-problematiek

  Het Kwaliteitsnetwerk GGZ heeft een module ontwikkeld die helpt bij de zoektocht naar zinvolle daginvulling voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Deze module is samen met mensen vanuit ervaringskennis gemaakt en biedt handvatten om zinvolle dagbesteding vorm te geven vanuit wat zij zelf belangrijk vinden. De module biedt gemeenten en professionals een werkwijze om de wereld van zorg en arbeid te verbinden: van inloop en ontmoeting tot re-integratie en werk.

• Harrie training voor mensen met arbeidsbeperking

  Nederland wil de arbeidsparticipatie van arbeidsbeperkten vergroten door maximale ondersteuning te bieden bij het vinden en behouden van werk. Zo worden er steeds meer cao afspraken gemaakt rondom werkmogelijkheden voor de doelgroep en wordt de overgang van school naar werk verbeterd. Ook blijkt dat Supported Employment (begeleid werken) werkt! Wanneer een werknemer met een arbeidsbeperking goed wordt ondersteund door een naaste collega, is de kans voor succesvol participeren op de werkvloer aanzienlijk verhoogd. 
  Harrie©s trainingen willen bij dragen aan een duurzamer dienstverband van deze werknemers. In deze brochure worden de kenmerken, de rol, de activiteiten, tips en valkuilen rond Harrie© besproken. 

• Arbeidsintegratie van mensen met psychische aandoeningen (mn IPS)

  Overzicht, analyse, cijfers en informatie over IPS Individuele Plaatsing & Steun
  Jaap van Weeghel, kenniscentrum Phrenos

• Destigmatisering Generieke Module

  Alles over destigmatisering in deze generieke module met informatie over deze onderwerpen: 
  Urgentie destigmatisering; Publiek stigma tegengaan; Zelfstigma tegengaan; Stigma in de hulpverlening tegengaan; Organisatie, competenties en kwaliteit

• Supported Employment

  De methodiek Supported Employment (SE) werd begin jaren tachtig ontwikkeld in de Verenigde Staten en is in 1985 voor het eerst in Europa geïntroduceerd. De omslag lag in de benadering van kijken naar mogelijkheden in plaats van naar beperkingen. De persoon centraal en kijken naar wat iemand wel kan in plaats van wat iemand niet kan. 
  Supported Employment is: 'Het ondersteunen van personen met een (arbeids)beperking en/of afstand tot de arbeidsmarkt bij het vinden en houden van betaald werk op de reguliere arbeidsmarkt.'

Twee aspecten spelen in de praktijk een rol:
- wat vertel je als burger - (ex)-patient - bij je sollicitatie over je kwetsbaarheden
- wat mag wel en niet in het kader van privacywetgeving (AVG)

• Openheid over psychische problemen

  Dit kunnen patienten zelf invullen (of samen met u als behandelaar) als het gaat over de lastige kwestie: vertel je op je werk over je psychische aandoening of niet?
  Als je gaat solliciteren: open zijn of niet? En áls je open bent: wat vertel je dan, op welk moment en aan wie? CORAL 2.0 helpt je bij je persoonlijke afwegingen rond openheid over je psychische problemen op het werkKenniscentrum Phrenos, Tilburg University/Tranzo en Samen Sterk zonder Stigma ontwikkelden de Conceal Or Reveal Decision Aid. Kort gezegd CORAL. Deze methode helpt om je persoonlijke afwegingen rondom openheid op een rijtje te krijgen. De volgende onderwerpen komen aan bod:Voor- en nadelen van openheid.Wat vertel je wel, wat niet? Aan wie geef je welke informatie? Op welke manier? Wat is een goed moment om het gesprek aan te gaan, als je dat wilt? Je persoonlijke waarden hieromtrent.

• Openheid over psychische problemen

  Het onderzoek getiteld To disclose or not to disclose mental health issues in the work environment is gepubliceerd in Journal of Occupational Rehabilitation. Auteurs: Brouwers E.P.M., Joosen M.C.W., Van Zelst C. & Van Weeghel J., 2019

• Gegevensuitwisseling en privacy

  Kaders en tips over gegevensuitwisseling en privacy.

• Uitleg over bescherming van persoonsgegevens

  Uitgebreid rapport obver privacy, gegevensverstrekking, kaders en wetten van Landelijke Cliëntenraad met medewerking van Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)

ICF is the WHO framework for measuring health and disability at both individual and population levels.

• WHO

  ICF is the WHO framework for measuring health and disability at both individual and population levels. ICF was officially endorsed by all 191 WHO Member States in the Fifty-fourth World Health Assembly on 22 May 2001(resolution WHA 54.21) as the international standard to describe and measure health and disability.

• Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM)

  'Internationale classificaties in Nederland; Nut, toepassing en noodzaak'
  Kritische beschouwing over het nut, de noodzaak en de toepassingen zijn van internationale classificaties zoals de ICD (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) en de ICF (International Classification of Functioning, Disability and Health) in Nederland

• ICF (Nederlands)

  Uitgebreide uitleg ICF-model in het Nederlands.

• ICF en gesprekskader

  ICF model toegelicht, in perspectief geplaatst en met een 'gesprekskader' (rechterkolom)

Het capability-model is ontwikkeld door Amartya Sen. Sen is econometrist en filosoof en heeft in 1998 de Nobelprijs voor de economie gekregen voor zijn werk over de ethische aspecten van de economie, met name zijn werk over welvaartstheorie en de mechanismen achter armoede. De centrale vraag in Sen’s werk is: hoe kunnen we bepalen wat werkelijk belangrijk en waardevol voor mensen is?
In lijn met deze gedachtevorming heeft Sen het capability begrip ontwikkeld. ‘Capabilities’ vormen de set aan realiseerbare mogelijkheden, die mensen hebben om in hun leven te zijn wie ze willen zijn en de dingen te doen die waarde toevoegen voor henzelf en hun omgeving. Het gaat er hierbij om dat mensen zowel de mogelijkheden hebben – als in staat worden gesteld –. Eenmaal vastgesteld zijn capabilities niet vrijblijvend. Mensen zijn verantwoordelijk hun capabilityset te onderhouden en waar mogelijk uit te breiden. Maar de verantwoordelijkheid ligt ook bij de context. In een rechtvaardige samenleving hebben mensen er aanspraak op dat zij over een set van relevante capabilities kunnen beschikken. Het werk als waarde model beschrijft duurzame inzetbaarheid in termen van de capability benadering van Sen.

• duurzame inzetbaarheid; werk als waarde

  Een site met veel informatie over 'duurzame inzet in werk en in de maatschappij; liefst met een goede gezondheid, maar ook als dat geen reële optie (meer) is'. Werk is belangrijk omdat het voor de huidige werknemer niet alleen een middel is voor het verdienen van inkomen, maar ook voor het bereiken van persoonlijke waarden en doelen zoals creativiteit en deelnemen aan een (werk)gemeenschap. De complexiteit van huidige banen is een factor die om extra aandacht vraagt, omdat het een extra drempel kan vormen voor (duurzame) inzetbaarheid van werkenden. 
  Mensen willen belangrijke doelen en waarden realiseren in hun werk. De ‘Lijst Werk Capabilities’ (LWC) meet duurzame inzetbaarheid aan de hand van zeven werkwaarden, die uit onderzoek naar voren zijn gekomen

• Sustainable employability – definition, conceptualization, and implications

  Sustainable employability – definition, conceptualization, and implications, A perspective based on the capability approach. Wetenschappelijk artikel in Scand J Work Environ Health

• capability approach

  Zeer uitgebreid uitleg in The Stanford Encyclopedia of Philosophy (organizes scholars from around the world in philosophy and related disciplines to create and maintain an up-to-date reference work).

• Ontwikkeling van Amartya Sen's capability approach

  Amartya Sen is een Indiaas econoom en filosoof die bekendheid verwierf met zijn werk over honger, welvaartstheorie en de mechanismen achter armoede. In 1998 ontving Sen de Nobelprijs voor de Economie voor zijn theoretisch werk over de ethische aspecten van de economie, en zijn strijd tegen de armoede in de wereld. Zijn loopbaan begon in India. Daar heeft hij aan de University of Visva-Bharata, Presidency College en Delhi School of Economics gestudeerd. Andere universiteiten waar Sen aan verbonden is geweest zijn onder meer: The London School of Economics, University of Cambridge, Harvard en Oxford.
  In zijn boek Vrijheid is vooruitgang (Development as Freedom, 1999) betoogt hij dat vooruitgang, ontwikkeling bestaat uit het opheffen van onvrijheden. Het verruimen van de vrijheid van mensen is doel en middel van ontwikkeling. Deze vrijheid kan economische vrijheid zijn maar ook politieke vrijheid, sociale voorzieningen (onderwijs, gezondheidszorg), garantie op openheid van zaken en sociale zekerheid

Beroepsgroepen in de zorg gebruiken verschillende benamingen voor stress-gerelateerde ziekten en spanningsklachten, zoals overspannenheid, chronische stress, aanpassingstoornis, surmenage, neurasthenie en burn-out. Overspannenheid en burn-out zijn geen bestaande diagnostische categorieën in de DSM-IV en ICD-10. Wel zijn het veel gebruikte diagnosen in de eerstelijnszorg. Huisartsen gebruiken de ICPC-code P78: neurasthenie/surmenage. Andere eerstelijnsdisciplines gebruiken vaak de definitie uit de ‘Multidisciplinaire richtlijn overspanning en burn-out voor eerstelijnsprofessionals’ (Verschuren et al., 2011). Bedrijfsartsen gebruiken deze richtlijn ook bij het registreren van beroepsziekten.

Er is sprake van overspannenheid als voldaan is aan alle vier onderstaande criteria:
A. Ten minste drie van de volgende klachten zijn aanwezig:
  moeheid
  gestoorde of onrustige slaap
  prikkelbaarheid
  niet tegen drukte/herrie kunnen
  emotionele labiliteit
  piekeren
  zich gejaagd voelen
  concentratieproblemen en/of vergeetachtigheid
B. Gevoelens van controleverlies en/of machteloosheid treden op als reactie op het niet meer kunnen hanteren van stressoren in het dagelijks functioneren. De stresshantering schiet tekort; de persoon kan het niet meer aan en heeft het gevoel de grip te verliezen.
C. Er bestaan significante beperkingen in het beroepsmatig en/of sociaal functioneren.
D. De distress, controleverlies en disfunctioneren zijn niet uitsluitend het directe gevolg van een psychiatrische stoornis.

Er is sprake van burn-out als voldaan is aan alle drie onderstaande criteria:
a. Er is sprake van overspannenheid.
b. De klachten zijn meer dan 6 maanden geleden begonnen.
c. Gevoelens van moeheid en uitputting staan sterk op de voorgrond.

• Burn-out WHO definitie

  Burn-out is included in the 11th Revision of the International Classification of Diseases (ICD-11) as an occupational phenomenon. It is notclassified as a medical condition.
  It is described in the chapter: ‘Factors influencing health status or contact with health services’ – which includes reasons for which people contact health services but that are not classed as illnesses or health conditions.
  “Burn-out is a syndrome conceptualized as resulting from chronic workplace stress that has not been successfully managed. It is characterized by three dimensions:
  feelings of energy depletion or exhaustion;
  increased mental distance from one’s job, or feelings of negativism or cynicism related to one's job; and
  reduced professional efficacy.
  
  Wereldgezondheidsorganisatie (WHO):  vanaf 2022 zal het in de jongste editie van haar ziektecatalogus, ICD-11, worden vermeld als werkgerelateerd fenomeen, veroorzaakt door chronische stress op de werkvloer waarmee niet goed is omgegaan. Deze stress leidt tot „gevoelens van vermoeidheid, een negatieve of cynische houding ten opzichte van werk en een afname van productiviteit”.
  Dat de kern van burn-out algehele uitputting is, daar is men het wel over eens. Maar het idee dat burn-out uitsluitend aan werk gerelateerd is, zoals de nieuwe WHO-definitie stelt, leidt tot discussie. Die definitie ontleent de WHO namelijk aan de Maslach Burn-out Inventory (MBI), een inmiddels bijna veertig jaar oude vragenlijst voor burn-out die in Nederland bekendstaat als de Utrechtse Burn-out Schaal (UBOS). Hoewel de MBI internationaal en, bij gebrek aan een alternatief, nog steeds de meest gebruikte vragenlijst is, is er ook al jaren kritiek. Onder meer omdat de MBI geen vragen bevat over cognitieve klachten.

• BURNOUT ASSESSMENT TOOL

  De BURNOUT ASSESSMENT TOOL (of kortweg BAT) is het resultaat van een driejarig onderzoeksproject van KU Leuven. Deze wetenschappelijk gevalideerde vragenlijst laat toe om snel én in 1 oogopslag het risico op burn-out te bepalen.

• Feiten en fictie burn-out

  Uitgebreid overzichtsartikel in DE PSYCHOLOOG, sept 2018. Auteur: Prof. dr W. Schaufeli.

• Cijfers over burn-out

  Volksgezondheidenzorg.info, een product van het RIVM, biedt open data en onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde informatie. Deze informatie komt tot stand in samenwerking met een groot aantal experts van verschillende instituten.

• Begrippen gezondheid (Huber) en positieve gezondheid

  Huber: Gezondheid wordt gezien als het vermogen van mensen om zich aan te passen en regie te voeren in het licht van de lichamelijke, sociale en emotionele uitdagingen die het leven stelt. Het concept Positieve gezondheid benadrukt de kracht van mensen, en legt minder de nadruk op de afwezigheid van ziekte, zoals de eerdere definitie van gezondheid van de WHO dat wel deed. Het nieuwe concept maakt onderscheid in 6 dimensies van gezondheid, namelijk lichaamsfuncties, mentale functies- en beleving, de spiritueel/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren.
  Positieve gezondheid: een belangrijk aanknopingspunt voor aandacht voor de niet-medische (o.a. sociale) domeinen, is om gezondheid niet te beschouwen als een doel op zich, maar als een middel opdat mensen ‘hun ding’ kunnen doen, namelijk dat wat hun leven zin geeft. Leidend is het ‘wat kan je wel’-principe en ‘wat heeft voor jou betekenis, wat wil je?

• Arbeid en inkomen cijfers CBS

  Skala aan cijfers over de arbeidsmarkt Cijfers over o.a.:
  - werkgelegenheid, banengroei naar bedrijfstak, banen en werkloosheid, werkgelegenheidsstructuur en over werkgelegenheid regionaal, in relatie tot economische groei, gemeten in banen, werkzame personen, arbeidsjaren en gewerkte uren.
  - over werkenden, arbeidsdeelname naar leeftijd en geslacht, migratieachtergrond, onderwijsniveau, regio en over arbeidsmarktmobiliteit, flexwerk, ziekteverzuim,  werkstakingen.
  - over werklozen, werkloosheid naar leeftijd en geslacht, migratieachtergrond, onderwijsniveau, regio en over arbeidsmarktmobiliteit.

• Psychische klachten en de arbeidsmarkt; Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

  Psychische gezondheidsklachten behoren tot de belangrijkste oorzaken voor uitval uit de arbeidsmarkt. Wanneer informatie over het gebruik van psychische zorg voor de beroepsbevolking aan de kenmerken van banen, inkomenspositie, uitkeringen en studie wordt gekoppeld blijkt dat meer samenwerking tussen de ggz en instanties met betrekking tot gezond werk en re-integratie nodig is Dit is de eerste keer dat informatie over gebruik van de ggz en psychofarmaca van de volledige bevolking van een land in een jaar (2013) wordt gekoppeld aan sociaal-economische kenmerken van de bevolking. Daarmee wordt zichtbaar wat de relatie is tussen psychische zorg en de dynamiek op de arbeidsmarkt.

• Samenwerking; GGZ en Werk & Inkomen

  Het besef dat mensen met psychische kwetsbaarheid baat hebben bij werk en dat werken leidt tot minder beroep op zorg en ondersteuning, dringt steeds meer door. Daarom groeit de aandacht voor verbetering van de samenwerking tussen professionals uit de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en Werk & Inkomen ( UWV en gemeenten). Betere samenwerking is nodig om meer mensen met een psychische kwetsbaarheid aan de slag te helpen. 
  Dit rapport bevordert de samenwerking door het ‘van elkaar leren’ tussen de domeinen GGZ en Werk & Inkomen te ondersteunen. De Programmaraad bevordert daarnaast kennisuitwisseling tussen ministeries, GGZ-instellingen, Wmo, Werk & Inkomen, cliëntorganisaties en werkgevers. Dat gebeurt op verschillende manieren.
  
  Aanpakken van werkloosheid en activiteit is de voornaamste ‘knop’ om aan te draaien bij het terugdringen van psychische kwetsbaarheid en vergroten van de mentale weerbaarheid - Hoogleraar Alex Burdorf, Erasmus MC

• Samen werken aan werk

  Het doel van dit rapport is om de gezamenlijke aanpak van GGZ, UWV, gemeenten en andere betrokken partijen verder te brengen. Door onderbouwing te geven aan wat velen al weten: werken, mits onder de juiste condities, is gezond en maakt gezond. En door praktische voorbeelden en tips te presenteren hoe de professionals uit verschillende sectoren hun gezamenlijke aanpak oppakken en inrichten. Nav werkateliers die werden georganiseerd door het UWV, de VNG en GGZ Nederland in samenwerking met de Programmaraad. Het ministerie van SZW maakte dit rapport, waarin de uitkomsten worden gepresenteerd, mogelijk. Hoofdstuk 1 gaat vooral over de inzichten uit wetenschappelijk onderzoek. In hoofdstuk 3 wordt een aantal interventies en aanpakken belicht, en hoofdstuk 4 geeft inzicht in de beleidsmatige ontwikkelingen. Daarnaast zijn in vier voorbeeldregio’s leerervaringen opgetekend. De relevante inzichten zijn in dit document verwerkt.

• Integrale blik op zorg en re-integratie Min SZW-VNG

  Een integrale blik op zorg en re-integratie. Samenwerking tussen gemeenten, zorgverzekeraars en ketenpartners ter bevordering van participatie en re-integratie van mensen met een psychische aandoeningen.
  Deze handreiking is opgesteld in opdracht van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), en is tot stand gekomen aan de hand van gesprekken met zorgverzekeraars, gemeenten en zorgaanbieders. Op deze manier is vanuit verschil- lende perspectieven een beeld gevormd over hun ‘stand van het denken en doen’ bij samenwerken in het algemeen en de geestelijke gezondheidszorg en re-integratie in het bijzonder.
  De gesprekken bevestigen dat gemeente en zorgverzekeraar elkaar in toenemende mate opzoeken
  en vinden, maar dat samenwerking bij re-integratie van mensen met een psychische aandoening in veel regio’s nog in de kinderschoenen staat. Dat neemt niet weg dat alle partijen de meerwaarde
  van samenwerking zien en voornemens zijn de samenwerkingsrelatie in de komende jaren verder te ontwikkelen.

• Factsheet werkstress TNO

  Volgens de jaarlijkse analyse van TNO op basis van de Werkgevers Enquête Arbeid en de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden hadden vorig jaar 1,3 miljoen Nederlanders gezondheidsklachten door hoge werkdruk. Dat leidt tot veel afwezigheid en in sommige gevallen tot langdurig ziekteverzuim. Ruim een derde van de werknemers gaf in 2019 werkdruk als reden op om thuis te blijven. Volgens het onderzoeksinstituut lopen de verzuimkosten door werkstress op tot 3,1 miljard euro per jaar. 

• Esther Perel on workplace dynamics

  De beroemde Esther Perel heeft een nieuwe focus en brengt haar systemische kennis ('relationships') naar de werkvloer.

• Onderzoek wat nodig is voor werknemers met psychische problemen die terug aan het werk gaan na ziekteverzuim

  Onderzoek van Tranzo-Tilburg Universiteit naar benodige begeleiding voor werknemers met psychische problemen die terug aan het werk gaan na ziekteverzuim. Het onderzoek is uitgevoerd door o.a. Dr. Margot Joosen en Dr. Evelien Brouwers van Tranzo / Tilburg School of Social and Behavioral Sciences van Tilburg University en gefinancierd door The Institution of Occupational Safety and Health (IOSH).
  Uit dit onderzoek blijkt niet de psychische aandoening het belangrijkste onderwerp is maar feitelijke of ervaren werkdruk. Wat werknemers o.a. nodig hebben in het verbeteren van zelfinzicht en het leren om grenzen te stellen. Ook kan de begeleiding van leidinggevenden over ziekteverzuim bij psychische problematiek verbeteren. 

• ervaringsverhalen

  Twee ervaringsverhalen die allerlei aspecten belichten rondom psychische problemen en werk (terugkeer/aanpassingen/solliciteren)