Autismespectrumstoornissen

Verantwoording

Autismespectrumstoornis (ASS) is de formele benaming van autisme volgens de DSM-5. De term spectrum wordt gebruikt om de variatie in ernst van de symptomen aan te geven. Met de term autisme worden ook de diagnoses uit eerdere edities van de DSM bedoeld: autistische stoornis, stoornis van Asperger en PDD-nos. Deze diagnoses worden met de ingebruikname van de DSM-5 niet meer als aparte diagnoses gesteld. In de DSM-5 worden twee domeinen genoemd waarbinnen autisme zich kan manifesteren: 1. beperkingen in de sociale communicatie en sociale interactie; 2. beperkt, repetitief gedrag en specifieke interesses. Per domein kan de ernst van de actuele symptomen worden gespecificeerd. Prevalentie: op basis van internationaal prevalentie-onderzoek wordt er in de geldende richtlijnen en recente handboeken van uit gegaan dat ongeveer 1% van de Nederlanders autisme heeft. Autisme komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Autisme komt voor in alle lagen van de bevolking, in alle culturen, bij alle intelligentieniveau's. Etiologie: Autisme ontstaat voor de geboorte als gevolg van een complex en variabel samenspel van erfelijkheids- en omgevingsfactoren. Genen verklaren voor 50-60% het ontstaan van autisme. Autisme blijft gedurende het hele leven een rol spelen, hoewel het niet in elke periode op de voorgrond hoeft te staan. Het kan soms jaren duren voordat de diagnose wordt gesteld, omdat autisme niet altijd herkend wordt in gedrag en/of pas op latere leeftijd tot problemen leidt bijvoorbeeld in relaties, op school en bij werk.

Diagnostiek: autisme kan niet op een objectieve manier worden vastgesteld via lichamelijk onderzoek, zoals bloedonderzoek of een hersenscan. Autisme kan alleen worden vastgesteld aan de hand van gedragskemerken, vast te stellen via vragenlijsten, interviews en observaties en vindt bij voorkeur plaats in een in autisme gespecialiseerde ggz-instelling. De ervaring leert dat er sprake is van zowel over- als onderdiagnostiek en dat het soms lastig is autisme af te grenzen van andere psychiatrische problemen, zoals persoonlijkheidsstoornis, schizofrenie met negatieve symptomen, sociale angsstoornis en in geval van bijkomende psychische klachten te bepalen of deze onderdeel uitmaken van ASS of comorbide aan ASS optreden: ADHD-symptomen, angst, stemmingsproblemen, dwangmatig gedrag. Classificerende diagnostiek geeft uitsluitsel of er sprake is van autisme en/of een andere classificatie uit DSM-5. Handelingsgerichte diagnostiek biedt inzicht in de wijze waarop de betreffende persoon functioneert in de verschillende levensgebieden (sociaal contact, wonen, werk, zingeving etc.)

Behandeling: de behandeling bij mensen met autisme dient maatwerk te zijn. Basisinterventie is psychoeducatie, zowel voor de patiënt als voor de omgeving, deze kan informerend, begeleidend en therapeutisch van aard zijn. In combinatie met psychoeducatie en ondersteuning worden eerste-stapinterventies aanbevolen, gericht op aanpassing van de omgeving en versterking van copingvaardigheden; vervolgens kunnen tweede-stapinterventies van belang zijn, waaronder stressreductie, psychosociale en psychologische interventies en farmacologische behandeling. Indien nodig kan worden opgeschaald naar derde-stapinterventies in de hooggespecialiseerde ggz, waaronder langdurige klinische zorg. Kaders voor de behandeling zijn: levensloop- en levensbrede begeleiding, herstelondersteuning en de Zorgstandaard Autismespectrumstoornissen
 

Diagnostiek en behandeling

  • Cass18plus

    Een belangrijke website over autisme bij volwassenen voor professionals is die van het Cass18+. Deze website geeft onder meer een overzicht van instellingen in Nederland die zich hebben gespecialiseerd in de diagnostiek en behandeling van ASS.

  • Landelijk Kenniscentrum KJP: autismespectrumstoornissen

    Achtergrondinformatie, diagnostiek, medicatie, psychologische behandeling van autismespectrumstoornissen.

  • www.autism.org.uk

    Dit is een Engelse website, enerzijds voor ouders van kinderen met ASS, maar ook met veel nuttige informatie voor volwassenen met ASS en voor professionals.

  • Autisme Research Centre

    De site van het Autisme Research Centre beoogt de communicatie tussen wetenschappers die zich met autisme bezighouden te vergroten. Er is informatie over de lopende biomedische, diagnostische en interventieprojecten van de Universiteit van Cambridge, en er is ook een goot aantal wetenschappelijke questionnaires beschikbaar voor downloaden (CHAT, Faux Pas Test, etc). Het Autisme Research Centre is onderdeel van de Cambridge University.

  • American Academy of Child & Adolescent Psychiatry

    In de rubriek Clinical Practice vindt u samenvattingen van een groot aantal van de 20 Practice Parameters die inmiddels zijn gepubliceerd in de Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry.

  • Instructievideo screening autisme

    Korte instructievideo voor het afnemen van de CHAT, een observatiescreeningsinstrument voor autisme. Af te nemen door bijvoorbeeld huisartsen, consultatiebureau-artsen en kinderartsen. Illustreert onder andere gedeelde aandacht.

  • Development and Well-Being Assessment

    Deze aardige site is opgezet door Robert Goodman, die ook de Strengths and Difficulties Questionnaire (SDQ) heeft ontwikkeld. Via het online beantwoorden van vragen kun je tot een ICD-10 en/of DSM-IV-diagnose voor de leeftijd van 5 tot 17 jaar komen. 

  • Kinder- und Jugendpsychiatrie und Psychotherapie

    Op deze website van o.a. het Berufsverband der Ärzte für Kinder- und Jugendpsychiatrie und Psychotherapie in Deutschland e.V. (BKJPP) vindt u onder de rubriek ‘Krankheiten’ verschillende ‘Leitlinien zur Diagnostik und Behandlung’ betreffende kinder- en jeugdpsychiatrische stoornissen.

  • eMedicine

    Amerikaanse site die klinische informatie voor artsen geeft in diverse medische disciplines. De site bevat uitgebreide informatie over pathologie, anamnese, lichamelijk onderzoek en differentiaaldiagnose van autisme op de kinderleeftijd, zij het met enige nadruk op aanvullend (beeldvormend) onderzoek. eMedicine is een commercieel bedrijf dat door advertenties inkomsten binnenkrijgt. De teksten op eMedicine zijn peer reviewed en eMedicine geeft aan dat de inhoud niet beïnvloed wordt door de sponsors.

  • Screeningsinstrumenten - SDQ

    Hier vindt u in pdf-formaat de Nederlandse versie van de SDQ (Strength and Difficulties Questionnaire).

  • vanuitautismebekeken

  • Autisme.nl

  • autismewegwijzer

  • Academische werkplaatsen autisme

  • uaanzet


    Deze website is ontwikkeld door de werkgroep Vanuit autisme bekeken. De werkgroep Vanuit autisme bekeken is in 2012 ingesteld door de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en opereert onafhankelijk. De werkgroep gaf zichzelf de opdracht om de mogelijkheden die de transities in het sociale domein bieden te benutten en te voorkomen dat kwetsbare groepen bij deze transities met achteruitgang te maken krijgen. 
     

  • NJI.nl/autisme

    Effectieve interventies bij kinderen met autisme

Richtlijnen en protocollen

Research

  • www.sfari.org

    De Simons Foundation Autisme Research Initiative heeft een researchwebsite die zich uitsluitend richt op autismespectrumstoornissen.

Tijdschriften

Standaardwerken en artikelen

Nieuwe ontwikkelingen

  • Levensbrede benadering autisme

    Belangrijk document

  • Weerbaar tegen stress met de app Stress Autism Mate (SAM)

    Meer regie over en inzicht in de eigen stress: dat biedt de app 'Stress Autism Mate' (SAM). SAM is samen met wetenschappers van TNO, behandelaars van GGz Centraal én met cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS) ontwikkeld. De app ondersteunt mensen met ASS bij tijdige stressherkenning en geeft persoonlijke tips om de stress te verminderen, zo loopt stress minder hoog op en houdt deze minder lang aan.  
     
    SAM vraagt vier keer per dag naar het stressniveau van de gebruiker door de eigen stresssignalen uit te vragen. Vervolgens geeft de app inzicht in hoeveel stress de gebruiker op dat moment ervaart. Indien nodig krijgt de gebruiker direct persoonlijke tips om zo het stressniveau te verminderen. Daarnaast kan de app inzicht bieden in dagelijkse, wekelijkse en maandelijkse stresspatronen, de ondernomen activiteiten en de toegepaste tips. De gebruiker kan dit vervolgens ook meenemen naar de eigen behandelaar, indien gewenst. Zo maakt SAM mensen met ASS weerbaar tegen de stress van vandaag en morgen.

Patiëntenorganisaties en -informatie

  • Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA)

    Deze website is bedoeld voor ouders, hulpverleners en eenieder die met autisme te maken heeft. De website geeft antwoord op vragen als: wat is autisme? Waar kan ik terecht voor een juiste diagnose? Welke behandelingsmogelijkheden zijn er? Hoe kan ik het beste in bepaalde situaties reageren? Hoe werkt de hulpverlening? Welke organisaties zijn er? Hoe werken deze? Wat zijn de regelingen van overheid? Hoe zit het met de verzekeringen?

  • Autisme Centraal

    Autisme Centraal is de website van een Belgisch kennis- en ondersteuningscentrum, dat activiteiten voor jongvolwassenen met autisme organiseert. De site bevat informatie over themadagen en activiteiten voor mensen met autisme in een aantal Belgische steden, zoals Brugge en Antwerpen.
    Autisme Centraal wordt gesubsidieerd door het Ministerie van Cultuur in België en is het product van federaties van organisaties voor personen met een handicap en hun omgeving.

  • eMedicine: aspergersyndroom

    Amerikaanse site die beknopte Engelstalige informatie voor patiënten en ouders van patiënten biedt. De site bevat informatie over de pathologie en symptomatologie van aspergersyndroom, evenals adviezen wanneer hulp/diagnostiek te zoeken en welke vragen te stellen aan de arts. eMedicine is een commercieel bedrijf dat door advertenties inkomsten binnenkrijgt. De teksten op eMedicine zijn peer reviewed en eMedicine geeft aan dat de inhoud niet beïnvloed wordt door de sponsors. Wel is het soms lastig tussen de reclames door de tekst te lezen.

  • eMedicine: autisme

    Amerikaanse site die beknopte Engelstalige informatie voor patiënten en ouders van patiënten biedt. De site bevat informatie over de pathologie en symptomatologie van autisme, evenals adviezen wanneer hulp/diagnostiek te zoeken en welke vragen te stellen aan de arts. eMedicine is een commercieel bedrijf dat door advertenties inkomsten binnenkrijgt. De teksten op eMedicine zijn peer reviewed en eMedicine geeft aan dat de inhoud niet beïnvloed wordt door de sponsors. Wel is het soms lastig tussen de reclames door de tekst te lezen.

  • Brainwiki

    Informatie over kinder- en jeugdpsychiatrische problemen voor jongeren door jongeren.

  • PAS

    website van zelforganisatie voor en door volwassenen met autisme

  • Spelletjes voor autistische kinderen

    Leuke spelletjes voor kinderen met een autismespectrumstoornis. Herken je de verschillende emoties? Wel in het Engels.

  • Balans

    Website van de landelijke vereniging voor ontwikkelings-, gedrags- en leerproblemen (waaronder ADHD en dyslexie). Balans is er voor ouders van kinderen met een ontwikkelings-, gedrags- of leerprobleem en voor jongeren of volwassenen die zelf met zo'n probleem te kampen hebben. Balans probeert deze ouders, jongeren en volwassenen te helpen. Door hen te informeren. Door hen in contact te brengen met elkaar. En door, overal waar dat nodig is, op te komen voor hun belangen.

Films

  • AutismeTV

    AutismeTV is een online televisieprogramma met programma's en webinars over autisme